Vroege signalering kan een neerwaartse spiraal doorbreken
Vroegsignalering
Meestal zwijgen jongeren over hun donkerste gevoelens; vaak komen ze tot uiting op andere manieren: slechte schoolresultaten, lichamelijke klachten, agressie, conflicten, alcohol- en drugsmisbruik of crimineel gedrag. Door deze signalen zo vroeg mogelijk op te pikken en bespreekbaar te maken kunnen we veel ellende voorkomen.
Om (beginnende) somberheid en suïcidale gedachten op te sporen, worden alle leerlingen op de scholen die deelnemen aan de STORM-aanpak in hun regio gescreend met een vragenlijst die wordt afgenomen door de GGD. Op het voorgezet onderwijs gebeurt dat nu in het tweede jaar en in het vierde jaar en op het mbo in het eerste leerjaar.
Bespreekbaar maken
In de klas wordt gepraat over de thema’s somberheid en mentale gezondheid, met als doel het stigma op depressie te verminderen en het vragen om hulp gemakkelijker te maken. Daarnaast worden mentoren getraind als gatekeeper. Dit betekent dat zij leren hoe zij signalen van somberheid bij leerlingen herkennen, hoe zij in gesprek kunnen gaan met een leerling die met zichzelf in de knoop zit en op welke manier zij hulp kunnen vinden. Vaak blijkt dat jongeren een gerichte vraag over dit lastige onderwerp eerlijk beantwoorden. Als het probleem eenmaal op tafel ligt, wordt het mogelijk om ze te helpen.
"Was zo’n preventieprogramma er maar geweest toen ik in de tweede zat. Op mijn veertiende was er niets meer waarvoor ik nog wilde leven. Nu gaat het gelukkig beter. Ik wil jongeren vertellen dat ze over hun gevoelens moeten praten. Als je op tijd aan de bel trekt, scheelt dat zoveel ellende.”
Carlie (23)
Snel ingrijpen bij suïcidale gedachten
Jongeren van wie uit de screening blijkt dat zij ernstig depressief of mogelijk suïcidaal zijn, worden binnen 48 uur door een verpleegkundige van de GGD gezien. Daarna wordt de leerling (waar mogelijk in samenspraak met de ouders) doorverwezen naar passende zorg, bijvoorbeeld naar schoolmaatschappelijk werk, jeugdhulp of jeugd-ggz. Sinds de start van STORM sporen we elk schooljaar enkele ernstig suïcidale jongeren op, die nog geen hulp kregen en nu direct kunnen worden doorverwezen naar jeugdhulpverlening.
Effectieve hulp
Gemiddeld geeft ongeveer 10% van alle leerlingen tijdens de screening aan last te hebben van (beginnende) depressieve gevoelens. Deze leerlingen bieden we een preventieve groepstraining aan: Op Volle Kracht. We weten uit meerdere wetenschappelijke studies dat jongeren die de training Op Volle Kracht volgden, duidelijk minder stemmingsklachten en angstklachten hadden dan de jongeren die het programma niet hadden gevolgd of psycho-educatie ontvingen. Deze vermindering van klachten bleek ook na 24 maanden na het programma nog steeds te bestaan. Een hoopvol perspectief.
"Door het STORM programma ben ik alerter geworden. Ik durf jongeren sneller te vragen naar gedachten over zelfdoding. Ik ben elke keer verbaasd over de open en eerlijke gesprekken die dat oplevert."
Henny Broeksteeg, GGD-verpleegkundige